Қизириқ тумани ҳокимлиги ахборот хизмати
ОИЛА ВА ХОТИН-ҚИЗЛАРНИ ТИЗИМЛИ ҚЎЛЛАБ-ҚУВВАТЛАШГА ДОИР ИШЛАРНИ ЯНАДА ЖАДАЛЛАШТИРИШ ЧОРА-ТАДБИРЛАРИ ТЎҒРИСИДА
Ўзбекистон хотин-қизлари орзулари ва интилишларини рўёбга чиқариш – Ўзбекистон Президенти Ш.Мирзиёев 2018 йил 7 мартда, Халқаро хотин-қизлар кунига бағишланган тантанали тадбирда сўзлаган нутқида айнан мана шу вазифани давлат ва жамият учун устувор йўналиш сифатида белгилади.
Бу ортга ўгирилиб, босиб ўтилган йўлга назар ташлаш учун яхши сабаб бўлди. Хотин-қизлар учун муносиб ҳаёт сифати ва шароитини таъминлаш учун кейинги йилларда мамлакатда нималар қилишга муваффақ бўлинди, нималарнинг уддасидан чиқилмади?
“Ўзбекистонда хотин-қизларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини таъминлаш, уларнинг иқтисодий, ижтимоий ва сиёсий фаоллигини ошириш давлат сиёсатининг муҳим йўналиши сифатида белгиланган. Ўтган йилларда бу соҳада салмоқли ишлар амалга оширилди, бироқ хотин-қизлар манфаатларини амалга оширишнинг самарали механизми яратилмади. Хотин-қизлар қўмитаси, маҳалла ва бошқа жамоат ташкилотлари йиллар давомида фақат турли тадбирлар ва йиғилишлар ўтказиш билан чекландилар, оғир ижтимоий вазиятга тушган оилалар, аёллар ва қизларга амалий ёрдам кўрсатиш бўйича самарали ишлар олиб бормадилар. Бунинг оқибатида жойларда кўплаб муаммолар тўпланиб қолган бўлиб, уларни ҳал этиш учун аниқ манзилли чоралар кўрилмади”.
Президент Ш.Мирзиёев 2018 йил 7 февралда ўтказилган йиғилишда Ўзбекистонда хотин-қизлар ҳуқуқлари ва манфаатларини ҳимоя қилиш соҳасидаги ишларга мана шундай баҳо берди. Бу тадбир оила институтини мустаҳкамлашга бағишланганди. Йиғилишда мамлакат раҳбари томонидан хотин-қизлар қўмиталари фаолиятига салбий баҳо берилди (“қониқарсиз аҳволда”), шунингдек эрта турмуш қуриш, ажралишлар ва хотин-қизлар ўртасидаги жиноятчиликнинг олдини олиш бўйича ишлар олиб борилмаётгани қайд этилди.
“Кейинги йилларда ажралишлар сони ҳар йили 10-11 фоизга ўсиб бораётгани факти хавотир уйғотади. 2017 йилнинг ўзида 31 мингдан зиёд ажралиш қайд этилди. Хотин-қизлар томонидан жиноят содир этилиши ҳолатлари кўпаймоқда”.
Айтиб ўтилган амалий танқид ва “хотин-қизлар масаласи” бўйича бажарилган ишларнинг таҳлилига қарамай, тан олиш керак, мустақиллик йилларида мамлакат раҳбарияти томонидан қонунчилик базаси даражасида мамлакатда хотин-қизларнинг аҳволи ва ҳаёти сифатини яхшилаш учун кўп ишлар қилинди.
Шу билан бирга, хотин-қизлар масаласи қатор йўналишларда ҳали ҳам ўз ечимини кутиб турибди. Ҳамюртларимиз ҳаётидан олинган кўп сонли фактлар бу ҳақда очиқ сўзлайди. Қизлар ва аёллар жинсий зўравонлик, маиший зулм, эрта ва қариндошлар ўртасидаги никоҳ, оғир меҳнат ва меҳнат миграцияси, одам савдоси ва наркотрафик қурбони бўлмоқдалар. ОАВ Наманган вилоятида рўй берган том маънодаги “ҳалокатли” воқеа ҳақида 8 март арафасида хабар берди.
“Маиший зўравонлик қонунчиликда тўғридан-тўғри тақиқланмаган ва у аввалгидек кенг тарқалган ҳолат саналади. Қонунга кўра жисмоний зўравонлик жазога тортилишига қарамай, милиция аёлларни, жумладан, уларга зўравонлик қилган турмуш ўртоғи устидан шикоят беришдан қайтарган, бундай маиший зўравонларни камдан-кам ҳолда уйдан олиб чиқиб кетган ёки ҳибсга олган. Жамиятда аёлларга нисбатан жисмоний зўравонлик жиноий эмас, балки кўпроқ шахсий иш саналган. Бироқ ҳуқуқ ҳимоячилари маҳаллий милиция ва ҳокимият вакиллари маиший зўравонлик масалари билан, жумладан Жиззах вилоятида ва анъанавий консерватив Фарғона вилоятида рўйхушлик билан шуғуллана бошлаганларини айтмоқдалар. Қоидага кўра, бундай ишлар оила аъзолари ёки оқсоқоллар томонидан кўрилар, оз ҳоллардагина судгача етиб борарди. Маҳаллий ҳокимиятни ҳуқуқбузарлик фактидан кўра кўпроқ эр-хотиннинг ярашиши қизиқтирарди.
АҚШ Давлат департаментининг “2016 йилда Ўзбекистонда инсон ҳуқуқлари тўғрисида”ги маърузаси.
Дарҳақиқат, маиший/уй зўравонлигига оид ишлар камдан-кам ҳолатларда судгача етиб боради. Бунинг кўп омиллари ва сабаблари бор. Биринчи сабаб – одамларнинг жамоатчилик фикрига ўта боғлиқлиги ва жамиятда қабул қилинган, баъзида инсон ҳуқуқларига, борингки, соғлом фикрга буткул зид келувчи в шартларга асосланишидир. Иккинчиси – болаликда, туғишган оиласида икки жинс вакилларидан олинган тарбиядир. Анъанавий тарбиянинг барча ижобий томонларини инобатга олган ҳолда, бу эркин, мустақил ва ўзига ишонган шахс шаклланишига мутлақо йўналтирилмаганлигини айтиш керак. Агар жамият ушбу фактни тан олса, хотин-қизлар орзулари, интилишлари ва умидларини рўёбга чиқариш мумкин бўлади.
Нега Ўзбекистонда гендер тенгликка ҳали анча борлиги ҳақида Демократия ва инсон ҳуқуқлари институти директори Сайёра Хўжаева Sputnikка берган интервьюсида сўзлаб берди.
“Эркаклар ва аёллар учун тенг ҳуқуқ ва имкониятларни таъминлашда муайян ютуқлар қўлга киритилганига қарамай, гендер тенгликка эришиш жараёни суст бормоқда. Афсуски, ҳозирча мамлакат қонунчилик, ижроия ва суд ҳокимиятининг барча даражаларида ўзбек аёллари етарли вакилларга эга эмас. Бундан ташқари, шаҳар ва қишлоқ оилалари ҳаёт шароитларида катта фарқ мавжуд, уларда бутунлай ўзгача ҳаёт тарзи ва эр-хотин, болалар ва ота-она ўртасидаги муносабатлар турлича”.
Бу сўзларни тасдиқламай илож йўқ. Айниқса, шаҳар ва қишлоқ оилалари ҳаёт тарзидаги катта фарқ борасида, улардаги хотин-қизлар ҳолати, шунингдек қотиб қолган тасаввурлар, афсоналар ва хурофотларнинг жамоатчилик фикрига таъсири борасида жуда тўғри айтилган – ушбу таъсир, афсуски, ҳали ҳам инсон ҳуқуқлари концепцпиясидан устун бўлиб келмоқда ва кўп ҳолларда уй зўравонлигига, ажралишларга ва, ҳатто, инсонларнинг ҳалок бўлишига сабаб бўлмоқда.
Жиноят ишлари бўйича Қизириқ туман судининг раиси
О.Каримов
Аҳолини рўйхатга олиш тадбири
Халқаро статистика конгресси ва Бирлашган Миллатлар Ташкилоти барча давлатларга даврий равишда аҳолини рўйхатга олишни ўтказишни тавсия этади. Мазкур тавсияларга кўра давлатлар ҳар 10 йилда камида бир маротаба аҳолини рўйхатга олиш тадбирини ўтказади.
2023-йил 4-чорак якунларига кўра жамоатчилик фикри асосида шакллантирилган тадбирларни молиялаштиришга йўналтирилган маблағлар тўғрисидаги ҳисоботини тасдиқлаш ҳақида
.jpg)
.jpg)
Янги таҳрирдаги Конституция — инсон шаъни, қадр-қиммати ва ҳуқуқларининг мустаҳкам кафолати
“Янги таҳрирдаги Ўзбекистон Республикаси Конституцияси давлатчилик, ижтимоий-сиёсий, ижтимоий-иқтисодий ва суд-ҳуқуқ соҳаларини бундан кейин ҳам барқарор ривожлантириш учун мустаҳкам замин яратди”. Ушбу ҳаққоний эътироф Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев 2023 йил 16 ноябрда имзолаган “Ўзбекистон Республикаси Конституцияси куни байрамига тайёргарлик кўриш ва уни ўтказиш тўғрисида”ги фармойишда алоҳида таъкидланди.
Мамлакатимизда 2023 йил 30 апрель куни ўтказилган референдумда иштирок этган фуқароларнинг 90,21 фоизи янги таҳрирдаги Конституциямизни ёқлаб овоз бергани ҳам бу фикрни яққол тасдиқлайди, шу билан бир қаторда, Бош қомусимизда халқимизнинг Янги Ўзбекистонни барпо этиш бўйича орзу-умидлари ва интилишлари ўз аксини топганини ифода этади.
Халқ — давлат ҳокимиятининг бирдан-бир манбаи
Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг аввалги таҳрири 1992 йил 8 декабрда Ўзбекистон халқининг ваколатли вакиллари бўлмиш парламент аъзолари, яъни Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгаши депутатлари томонидан қабул қилинганини биламиз. Бундан фарқли ўлароқ, мамлакатимиз Асосий Қонунининг янги таҳрири бевосита умумхалқ референдумида — тўғридан-тўғри овоз бериш йўли билан қабул қилинди. Шу маънода, янги таҳрирдаги Ўзбекистон Конституциясининг ҳақиқий муаллифи халқнинг ўзидир. Фуқароларнинг хоҳиш-иродаси эса ислоҳотларнинг манбаи ва ҳаракатлантирувчи кучи ҳисобланади.
Янги таҳрирдаги Конституция 7-моддаси биринчи бандида «Халқ давлат ҳокимиятининг бирдан-бир манбаи», деган норма белгилаб қўйилган. Бу норма тимсолида Ўзбекистон Республикасида жаҳон миқёсида умумэътироф этилган халқ ҳокимиятчилиги принципи, яъни халқ суверенитетнинг ташувчиси ва давлат ҳокимиятининг ягона манбаи эканини англатувчи тамойил мустаҳкамлаб қўйилган.
Шундан келиб чиқиб, кейинги йилларда мамлакатимизда Янги Ўзбекистон — инсон шаъни ва қадр-қиммати, ҳуқуқ ва эркинликлари, қонуний манфаатлари олий қадрият ҳисобланган давлат бўлиши; халқ давлат органларига эмас, давлат органлари халққа хизмат қилиши; «одамлар ташвиши билан яшаш», халқимизнинг қонуний талаб-истаклари ва хоҳиш-иродасини рўёбга чиқариш давлат органлари фаолиятини баҳолашнинг энг муҳим мезонига айланиши; барча муҳим қарорлар аҳоли иштирокида, фуқаролик жамияти институтлари билан маслаҳатлашув асосида қабул қилиниши каби принцип ва ғояларни ҳаётга татбиқ этишга қаратилган тизимли чора-тадбирлар амалга оширилмоқда.
Демократиянинг талабу таомили ва устунлиги ҳам шунда. Бунда қонун чиқарувчи ва ижро органларидан инсон ҳуқуқларини таъминлаш; демократик ислоҳотларни чуқурлаштириш ва мамлакатни модернизация қилишда парламент ва сиёсий партиялар, фуқаролик жамияти институтлари, оммавий ахборот воситаларининг ролини кучайтириш; ҳокимият тармоқларини тийиб туриш ва мувозанатни сақлашда парламент ролини ошириш; давлат хизматлари сифати ва самарадорлигини яхшилаш, давлат органлари фаолиятининг ҳисобдорлиги ва очиқлигини кучайтириш ҳамда парламент ва жамоатчилик назорати механизмларини амалга татбиқ этиш масалаларига алоҳида эътибор қаратиш талаб этилади.
Давлат органлари халққа хизмат қилиши керак!
Жиноят ишлари бўйича Қизириқ туман судининг судья ёрдамчиси
Х.Абдусаломова
© Қизириқ тумани ҳокимлиги ахборот хизмати веб-сайтлари 2025
